Problem braków kadrowych dławi branżę TSL od ponad 30 lat. Szczególnie zauważalny jest wśród grupy kierowców zawodowych, których niedobór według wyliczeń Transport Intelligence, szacowany jest obecnie na 450 tysięcy w całej Europie, z czego aż jedna trzecia tej liczby dotyczy Polski.

Pracodawcy jako zachętę stosują zapewnianie lepszych warunków zatrudnienia, co jest zdecydowanie właściwym sposobem działania. Jednakże, nie jest to jedyne wyjście z tej patowej sytuacji.

Czy wykraczanie poza europejskie horyzonty poszukiwania siły roboczej jest rzeczywistą szansą biznesową? Zatem, jak daleko należy szukać?

Rys historyczny

Braki kadrowe wśród kierowców zawodowych to problem, który pojawił się w Unii Europejskiej już w latach 90. XX wieku i dotyczył głównie braku kierowców pojazdów ciężarowych z krajów wschodnioeuropejskich, które dopiero co przeszły transformację polityczną i gospodarczą.

Wraz z rozszerzeniem UE w 2004 roku, kierowcy z Polski, Czech, Słowacji i innych krajów wschodnioeuropejskich stali się bardziej dostępni dla firm transportowych w Zachodniej Europie. Od około 2015 roku, kwestia braku kierowców pojazdów ciężarowych stała się szczególnie problematyczna, ze względu na:

• rosnący popyt na usługi transportowe i logistyczne,

• starzenie się populacji,

• ogólne migracje zarobkowe,

• niską atrakcyjność zawodu kierowcy wśród młodych ludzi.

Obecnie deficyt kierowców zawodowych oraz starzenie się siły roboczej to najpoważniejsze problemy, z którymi musi zmagać się sektor transportowy i logistyczny w Europie.

Jak raportowała w 2022 roku organizacja Transport i Logistyka Polska, na naszym rynku pracuje obecnie około pół miliona wykwalifikowanych kierowców zawodowych, a odsetek kierowców powyżej 50 roku życia (34,6%) jest zauważalnie większy niż w ogólnej grupie pracowników (27,8%). Oznacza to, że jedna trzecia kierowców zbliża się do osiągnięcia wieku emerytalnego.

Dostępne sposoby działania

Kroki, jakie może podjąć firma transportowa, żeby stawić czoło problemowi braku kierowców zawodowych, istnieją… Pierwsze, które przychodzą na myśl, to różnego rodzaju zwiększenie atrakcyjności ofert pracy poprzez chociażby oferowanie wyższego wynagrodzenia i lepszych warunków pracy, takich jak:

• prywatna opieka medyczna,

• dodatki świąteczne,

• ponadstandardowe wyposażenie auta (nawigacja, telefon, lodówka itp.),

• dodatkowe szkolenia (z bezpiecznej jazdy, EcoDrivingu i inne),

• czy nawet pomoc w wyrobieniu niezbędnych dokumentów.

Perspektywa kierowcy zawodowego

To, co dla kierowców jest niezwykle istotne, to przejrzyste i w miarę możliwości elastyczne harmonogramy pracy. O ile w przypadku pracy kierowców zawodowych trudno mówić o elastyczności, tak regularny i znany odpowiednio wcześniej system pracy jest czymś, co pozwala kierowcom zawodowym pogodzić kilkutygodniowe wyjazdy z mocno ograniczonym życiem prywatnym.

Kierowcy zawodowi pracujący w Abakus Logistics mają różne podejście do balansu między pracą zawodową, a czasem prywatnym:

• niektórym wystarcza kilka dni w domu, w ciągu których wykorzystany zostanie regularny tygodniowy okres odpoczynku wraz ze wszelkimi rekompensatami wynikającymi z konieczności “oddania godzin” za wcześniejsze skrócenia odpoczynków tygodniowych,

• inni zaś wykazują chęci na znacznie dłuższe wyjazdy, trwające nawet do kilku tygodni, ale oczekują za to również długiego i nieprzerwanego czasu dla siebie (przykładowo 3/1 = liczba tygodni w trasie / liczba tygodni odpoczynku).

Zadaniem dyspozytorów oraz osób zarządzających własną flotą jest zatem pogodzenie często odmiennych preferencji kierowców z maksymalizacją czasu wykorzystania pojazdów, tak aby zminimalizować koszty i uniknąć niepożądanych w transporcie przestojów.

Perspektywa rynku i pracodawcy

Warte odnotowania jest również wręcz krytyczne dla branży transportowej znaczenie imigrantów. Przyrost ich liczby maleje, choć wciąż jest bardzo wysoki. W ciągu ostatnich kilku lat na polskim rynku pojawiło się ponad 120 tys. kierowców spoza UE, gdzie zasoby ludzkie są większe, a rynki pracy obiektywnie mniej atrakcyjne.

Według Polskiego Instytutu Ekonomicznego, w 2022 roku co czwarta polska firma transportowa zatrudniała pracowników ukraińskiego pochodzenia. Liczba pozostających w obrocie prawnym świadectw kierowcy dla obywateli Ukrainy wynosiła w 2022 roku 127 tysięcy i stanowiła 79% udziału wśród kierowców zagranicznego pochodzenia pracujących w Polsce. Na drugim miejscu tego zestawienia znajdowali się obywatele Białorusi, którzy stanowili 18% udziału, a na trzecim Mołdawii – 1,5%. Udział ten może się w najbliższych latach znacznie zmienić, bo coraz większym zainteresowaniem cieszą się kierowcy z dalekich krajów azjatyckich: Indii, Pakistanu, Nepalu oraz Uzbekistanu. Wątpliwości związane z rzeczywistymi umiejętnościami zawodowych kierowców z Azji okazują się często nieuzasadnione. Azjatyccy kierowcy posiadają wieloletnie doświadczenie w transporcie międzynarodowym – jeśli nie w Europie, to chociażby w krajach Zatoki Perskiej. Problem, który pojawia się w tym przypadku, to dodatkowe procedury związane z zatrudnianiem obcokrajowców oraz wyrobieniem wymaganych dokumentów.

Abakus Logistics zdążyło już nawiązać współpracę z instytucjami pozwalającymi na pozyskanie pracowników z Indii i Filipin. Biorąc pod uwagę obecny stopień zaawansowania negocjacji, a także “ukryty” potencjał drzemiący w pracownikach z dalekiego wschodu, wierzymy, że ten projekt przyniesie nam szereg wymiernych korzyści oraz otworzy nowe horyzonty rozwoju firmy.

W związku z powyższym nasuwa się kilka pytań, na które obecnie niełatwo znaleźć właściwą odpowiedź.

1. Czy uważasz, że zatrudnienie kierowców z dalekiego wschodu jest szansą/zagrożeniem? Czy w ogóle można rozpatrywać ten temat w takich kategoriach? Jakie praktyki stosuje Twoja firma?

2. Jakie inicjatywy mogą zostać podjęte przez rządy i instytucje w celu łagodzenia braków kadrowych w branży transportowej? Czy istnieją programy szkoleniowe, edukacyjne lub zachęty finansowe, które mogą przyciągnąć więcej osób do zawodu kierowcy zawodowego?

3. Jakie są możliwości poprawy warunków pracy i atrakcyjności zawodu kierowcy zawodowego? Jakie innowacje technologiczne, polityki personalne czy środki bezpieczeństwa mogą być wprowadzone, aby zwiększyć zadowolenie i motywację pracowników w tej branży?

Autorem artykułu jest Konrad Kowalski, International Freight Manager w Abakus Logistics Sp. z o.o.