Najczęściej występujące sytuacje w transporcie, które powodują szkody i naruszają bezpieczeństwo w łańcuchu dostaw to: opóźnienie w dostawie, uszkodzenie i kradzież towaru. Mimo ciągłej dogłębnej analizy szkód i wprowadzania procesów minimalizacji ryzyka, czasami nie możliwe jest uniknięcie wymienionych powyżej wypadków.  W poniższym artykule zostaną umówione prawne aspekty rozwiązywania szkód powstałych na skutek utraty lub uszkodzenia ładunku.

Reklamacje

Pierwszym aspektem, który należy poruszyć w procesie rozwiązywania szkody jest reklamacja. To od niej rozpoczyna się cały proces rozwiązywania szkody -są one nieodłączną częścią działalności każdej firmy zajmującej się przewozem towarów. Złożenie zastrzeżeń do transportu chroni przede wszystkim interesy klientów, pozwala na dalsze dochodzenie roszczeń i niewątpliwie wpływa na utrzymanie wysokiej jakości usług przewozowych. Normy prawne w odniesieniu do reklamacji są przewidziane w Konwencji CMR oraz w poszczególnych przepisach kabotażowych. Temat ten, ze względu na swoją obszerność zostanie omówiony w odrębnym artykule.

Odpowiedzialność przewoźnika w przypadku utraty lub uszkodzenia ładunku w przewozach międzynarodowych

W przewozach międzynarodowych odpowiedzialność przewoźnika regulowana jest przez Konwencję o Umowie Międzynarodowego Przewozu Drogowego Towarów (CMR) i Protokół Podpisania. Konwencja stanowi, że przewoźnik ponosi odpowiedzialność za towar od momentu jego przyjęcia do przewozu aż do chwili wydania go odbiorcy. Oznacza to, że w przypadku uszkodzenia lub utraty towaru, to na przewoźniku spoczywa obowiązek naprawienia szkody. Niemniej jednak, jeżeli zaginięcie, uszkodzenie lub opóźnienie spowodowane zostało winą osoby uprawnionej, jej zleceniem nie wynikającym z winy przewoźnika, wadą własną towaru lub okolicznościami, których przewoźnik nie mógł uniknąć i których następstwom nie mógł zapobiec, przewoźnik zwolniony jest od odpowiedzialności. Przy czym istotne jest, że przewoźnik nie może powoływać się dla zwolnienia się od odpowiedzialności ani na wady pojazdu, którym się posługuje dla wykonania przewozu, ani na winę osoby lub pracowników osoby, u której pojazd wynajął.

Odszkodowanie za całkowite lub częściowe zaginięcie towaru oblicza się według wartości towaru w miejscu i w okresie przyjęcia go do przewozu. A wartość towaru określa się według ceny giełdowej lub w razie jej braku według bieżącej ceny rynkowej, a w braku jednej i drugiej – według zwykłej wartości towarów tego samego rodzaju i jakości. Oprócz tego zwraca się przewoźne, cło i inne wydatki poniesione w związku z przewozem towaru, w całości w razie całkowitego zaginięcia i proporcjonalnie w razie częściowego zaginięcia.

Nie sposób jednak nie wspomnieć, że odpowiedzialność przewoźnika jest ograniczona poprzez limit Konwencyjny. Odszkodowanie nie może przekraczać 8,33 jednostki rozrachunkowej za 1 kilogram brakującej wagi brutto. Nie można jednak, skorzystać z tego limitu, jeśli szkoda powstała na skutej złego zamiaru przewoźnika lub jego rażącego niedbalstwa.

Czym jest jednostka rozrachunkowa?

Jednostka rozrachunkowa, nazywana SDR, to międzynarodowa jednostka rozrachunkowa, bezgotówkowa, stworzona przez Międzynarodowy Fundusz Walutowy i notowana na międzynarodowych rynkach walutowych. Kurs SDR znajduje się w tabeli średnich kursów walut NBP – na ostatniej pozycji. Wartość jednego SRD oscyluje obecnie na poziomie 5,30 zł.

Odpowiedzialność przewoźnika w przypadku utraty lub uszkodzenia ładunku w przewozach kabotażowych po Niemczech

Podobne uregulowania do prawa międzynarodowego przewiduje Handelsgesetzbuch (HGB) – niemiecki kodeks handlowy, który stosuje się w przypadku przewozów wykonywanych na terenie Niemiec. Stanowi on, że przewoźnik ponosi odpowiedzialność za szkody powstałe na skutek utraty lub uszkodzenia ładunku w okresie od przejęcia ładunku do transportu do chwili jego dostarczenia. Ustawa zastrzega również, jeśli utrata i uszkodzenie spowodowane zostało przez okoliczności, których przewoźnik nie mógł uniknąć nawet w przypadku dołożenia maksimum staranności i skutkom, których to okoliczności nie mógł on zapobiec. Podobnie, jeśli do powstania szkody przyczyniło się postępowanie nadawcy lub odbiorcy lub szczególna wada ładunku, wówczas zobowiązanie do wypłaty odszkodowania oraz zakres należnego odszkodowania uzależniony jest od faktu, w jakim stopniu wymienione okoliczności przyczyniły się do powstania szkody.

Analogicznie do uregulowań Konwencyjnych w prawie niemieckim przewoźnik ponosi odpowiedzialność za działania i zaniechania ze strony swojego personelu w takim samym zakresie jak za działania i zaniechania własne, jeśli personel podejmuje działania w ramach swoich obowiązków służbowych.

Odszkodowanie za utratę ładunku w całości lub w części, wylicza się na podstawie wartości, jaką ładunek miał w miejscu i w chwili przejęcia go do przewozu. Wartość ładunku ustala się na podstawie ceny rynkowej, w pozostałych przypadkach według przyjętej wartości dóbr tego samego rodzaju i o tych samych własnościach. Jednak, jeśli bezpośrednio przed przejęciem do przewozu dobro zostało sprzedane, wówczas domniemywa się, iż cena zakupu podana w fakturze sprzedawcy pomniejszona o zawarte w niej koszty przewozu odpowiada cenie rynkowej.

Odpowiedzialność przewoźnika jest zlimitowana do kwoty 8,33 jednostek przeliczeniowych za każdy kilogram brakującej lub zniszczonej przesyłki. Oprócz odszkodowania wynikającego z wartości towaru przewoźnik zobowiązany jest również zwrócić kwotę opłaty za przewóz, opłaty publiczne oraz inne koszty poniesione w związku z przewozem, w przypadku uszkodzenia części towaru koszty te zwraca się proporcjonalnie.

Odpowiedzialność przewoźnika w przypadku utraty lub uszkodzenia ładunku w przewozach kabotażowych po Francji

Odpowiedzialność za uszkodzenie i zaginięcie towaru w kabotażu po Francji regulowana jest przez Décret n° 2017-461 du 31 mars 2017 relatif à l’annexe II à la partie 3 réglementaire du code des transports concernant le contrat type applicable aux transports publics routiers de marchandises pour lesquels il n’existe pas de contrat type spécifique. Według Dekretu przewoźnik ma obowiązek zapłacić odszkodowanie za każdą uzasadnioną szkodę, za którą zgodnie z prawem ponosi odpowiedzialność, powstałą na skutek całkowitej lub częściowej utraty lub uszkodzenia towaru. Tak jak i w pozostałych omówionych powyżej przepisach, istnieje limit odpowiedzialności, który stosuje się z wyjątkiem przypadków oszustwa i niewybaczalnej winy przewoźnika. W przypadku przesyłek o masie mniejszej niż trzy tony odszkodowanie to nie może przekroczyć 33 € za kilogram wagi brutto brakującego lub uszkodzonego towaru za każdy z przedmiotów znajdujących się w przesyłce, przy czym nie może przekroczyć 1000 € za zagubioną, niekompletną lub uszkodzoną paczkę, niezależnie od wagi, objętości, wymiarów, charakteru i wartości. Natomiast w przypadku przesyłek o wadze trzech ton lub więcej, odszkodowanie nie może przekroczyć 20 euro za kilogram wagi brutto brakujących lub uszkodzonych towarów za każdą sztukę zawartą w przesyłce, ani przekroczyć kwoty 3200 euro za każdą tonę zagubionego, niekompletnego lub uszkodzonego ładunku.

Jednak należy pamiętać, że zleceniodawca najpóźniej w chwili zawarcia umowy przewozu ma możliwość złożenia oświadczenia o wartości przesyłki. Skutkiem takiego oświadczenia jest wykluczenie powyżej omówionego limitu odpowiedzialności.

Szkoda w praktyce

Niezależnie od stosowania odpowiednich przepisów międzynarodowych czy kabotażowych, w praktyce najważniejszym aspektem, który najpierw należy rozważyć jest to, czy szkoda została odpowiednio udowodniona – sprowadza się to do skompletowania dokumentacji. Priorytetem w przypadku utraty lub uszkodzenia towaru powinno być uzyskanie następujących informacji i dokumentów:

• dokumentacji zdjęciowej uszkodzeń, okoliczności zdarzenia,
• informacji o wadze towaru,
• faktury handlowej na cały towar,
• faktury z wykazaniem uszkodzeń,
• dokumentów kierowcy i pojazdu,
• w przypadku uszkodzenia towaru istotny będzie dokument potwierdzający zagospodarowanie lub utylizację towaru a w przypadku kradzieży czy też zaginięcia towaru protokół policyjny.

Odpowiednie zgromadzenie dokumentacji pozwoli na zgłoszenie szkody do ubezpieczyciela i skorzystanie z polisy ubezpieczeniowej odpowiedzialności cywilnej przewoźnika drogowego (OCPD), dzięki czemu, przewoźnik uniknie bezpośrednich konsekwencji finansowych.

Autorem artykułu jest Dominika Gębarska, Aplikantka Adwokacka, Specjalistka ds. Prawnych w Abakus Logistics Sp. z o.o.